Katika
gazeti la RAI Toleo Na. 1217 la Alhamisi
ya Octoba 1-7, 2015, kulikuwa na makala ya Ndugu Kennedy Masiana yenye kichwa cha habari “Dk. Magufuli
Tanzania ya Viwanda haiwezekani.” Katika makala hiyo mwandishi amefanya juhudi
kubwa kuonyesha kuwa juhudi zozote za kujenga viwanda kwa Tanzania ni ndoto kwa
kuwa gharama za kujenga viwanda hivyo ni kubwa kwa nchi kama Tanzania kumudu. Mwandishi
anasema Rais wa Tanzania hana haja ya kujishughulisha na ndoto za kujenga
viwanda kwa kuwa ni jambo lisilowezekana.
Kwa
maneno yake mwandishi anasema,
“Watanzania wa sasa wanamtaka Rais
ajaye, awe ni yule atakayeshughulika na hali zao za mashambani, hospitalini,
miundombinu bora ya barabara itakayowawezesha kusafirisha mazao yao kwenda
kwenye masoko.” ... “awahakikishie huduma nzuri za kijamii kama huduma ya maji
safi na salama ya kunywa, elimu bora, umeme wa uhakika, lakini pia aguswe na
hali yao ya umaskini wa kipato ili waweze kujikomboa kiuchumi.”
Kimantinki
na kimaana maelezo ya mwandishi hapo juu yana matatizo makubwa ya aina kubwa
tatu: Kwanza, maelezo haya yanaonyesha kukata tamaa na kukubali hali tuliyo
nayo kuwa ndivyo ilivyo na haiwezi kubadilika. Kwa sasa serikali imekuwa
ikijitahidi kufanya hayo aliyosema mwandishi. Inaeleweka duniani kote kuwa maendeleo ya
kweli yanakuja tu kwa kuwa na viwanda na kwamba sekta zingine zote zitaweza
kustawi tu ikiwa tu zimefungamana na viwanda. Mfano, uzoefu wa nchi zote ambazo
zimeendelea kiuchumi unaonyesha kuwa mapinduzi ya kilimo yaliwezekana kwa kufungamana
kwa sekta ya kilimo na ukuaji wa viwanda vya kuzalishaji pembejeo na kusindika
mazao.
Vivyo
hivyo, sekta ya huduma za elimu isiyofungamana na viwanda badala ya kuwa chanzo
cha ustawi na maendeleo ya nchi inaweza kuwa chanzo cha matatizo. Kwa mfano,
Tanzania sasa inazalisha wasomi wengi kila mwaka, hata hivyo kutokana na
kukosekana kwa viwanda, wasomi wetu
hubaki mitaani wakiwa hawana ajira na matokeo yake baadhi yao hushawishika kujiingiza
katika vitendo viovu kama vile ukahaba, ujambazi na uhalifu wa aina mbalimbali
kama njia ya kujipatia kipato. Lakini tulipokuwa na viwanda katika miaka ya
sabini na themanini wahitimu wetu walikuwa wanachagua kazi maana zilikuwepo za
kutosha.
Hata
sasa tatizo la ajira si kubwa katika nchi kama
China na Korea ambapo kuna uwekezeji wa kutosha kwenye viwanda.
Tatizo
la pili la makala ni kuegemea kwenye falsafa za feki na zilizoshindwa za uchumi
mamboleo. Msingi mkubwa wa falsafa hiyo ni kuwa dola haipaswi kujishughulisha
na masuala ya kiuchumi kama vile viwanda. Kuingizwa kwa falsafa hii kupitia
ushawishi na masharti ya wafadhili wakiongozwa na Benki ya Dunia na Shirika la Fedha
Duniani (IMF) katika miaka ya tisini
ndiyo sababu kubwa iliyosababisha viwanda tulivyokuwa navyo hapa nchini kubinafsishwa
kwa visingizio mbalimbali ikiwemo kutoendeshwa kwa ufanisi. Hata hivyo, baada
ya kubinafsishwa viwanda vingi kwa
matumaini kuwa vingeendeshwa kwa faida na ufanisi, viwanda vingi vilikufa na
kuiacha Tanzania bila viwanda. Hapo ndipo u-feki wa falsafa
hiyo inayojinasibu kuwa sekta binafsi pekee ndiyo injini ya uchumi ilipoonekana
wazi. U-feki huo ulijidhihirisha zaidi wakati wa msukosuko wa uchumi wa dunia
ulioanzia Marekani mwaka 2008.
Marekani
ambayo ndio kuhani mkuu wa falsafa hiyo ya kiuchumi iliamua kuachana nayo na
dola kuingilia uchumi ili kuokoa makampuni makubwa yenye maslahi kwa nchi hiyo.
Kwa nyongeza, hakuna nchi hata moja duniani zikiwemo zilizoendelea huko nyuma
kama uingereza na ujerumani na zile zilizoendelea siku za karibuni kama China,
Korea ya Kusini na Taiwani ambayo zilifanikiwa bila dola kujiingiza katika
uwekezaji. Kwa bahati mbaya, falsafa hii
feki bado inafunga fikra za watu kama wale wafungwa kwenye hadithi ya pango la Plato. Katika pango hilo wafungwa
walinyimwa fursa ya kuona mwanga wa jua.
Walizoea
kuona vivuli vya mwanga wa jua ukipiga ukutani kupitia kwenye mlango wa pango,
na kwao vivuli hivyo ndiyo ulikuwa mwanga halisi. Siku walipotolewa nje
wakaonyeshwa mwanga walikataa kuwa huo siyo mwanga kwa maana kwao vile vivuli walivyozoea
kuviona ndiyo mwanga wenyewe. Inabidi tufungue fikra zetu tuangalia hali halisi
ya mwenendo wa kiuchumi duniani na tutaona kuwa Tanzania ya viwanda
inawezekana.
Tatu,
mwandishi anaonekana kutokujua chanzo halisi cha matatizo ya kiuchumi yanayoikabili
Tanzania kwa sasa. Matatizo hayo ni pamoja na ukosefu wa ajira, utegemezi wa misaada kwa
bajeti yetu, umaskini uliotopea, kudorora kwa huduma za jamii kutokana na
kukosekana kwa fedha za kuboresha miundombinu ya kugharamia ubora wa utoaji
huduma. Chanzo kikubwa cha matatizo hayo ni kuwa na uchumi usiotosheleza
mahitaji.
Hivyo,
kama tutakubali maoni ya mwandishi kama yalivyonukuliwa kwenye aya ya kwanza,
Tanzania itakuwa imekubali kuwa kwenye “vicious cycle of poverty” yaani mduara wa umaskini. Kwa maana tutaendelea
kuwa kwenye kilimo kisicho na tija, tutaendelea kukopa nje na kuongeza deni la
Taifa ili tutoe huduma za jamii. Tutazalisha wasomi ambao wataishia mitaani na
kuwa chanzo cha maovu katika jamii. Mwisho wa yote Tanzania si tu kuwa
itaendelea kuwa nchi maskini na tegemezi.
Tanzania
ya Viwanda anayoinadi Dk. Magufuli Inawezekana.
Hakika
ujenzi wa viwanda ndiyo namna pekee ya kujikwamua kutoka katika matatizo yetu
ya kiuchumi na kuhakikisha ustawi wa Tanzania ya leo na ya vizazi vijavyo. Bahati
nzuri Dk. Magufuli ameeleza ni namna gani atatekeleza azma yake ya kuleta
mapinduzi ya viwanda Tanzania ikiwa tutampa ridhaa ya kuwa Rais wetu.
Kwanza,
serikali inaweza ikajenga viwanda vya aina mbalimbali nchini kwa kuweka sera
nzuri zinazovutia wawekezaji watakojenga viwanda katika maeneo ya kimkakati na
kipaumbele kwa nchi. Bahati nzuri hapa
Tanzania tunayo mifano hai kupitia kujengwa kwa kiwanda cha Dangote (Dangote Industries Limited Tanzania [DIL]), moja ya viwanda vikubwa vya kuzalisha sementi
barani Afrika, mkoani Mtwara. Kiwanda
hiki kimeajiri zaidi ya Watanzania elfu kumi. Serikali pia inapata mapato ya
kodi mbalimbali kutoka kwenye kiwanda hicho na kutoka kwa wafanyakazi wa
kiwanda hicho. Pia, Watanzania wengi
wameajiriwa na wanauza mazao yao kwa viwanda vya mwekezaji mzawa, Azam Bakhresa Group of Companies.
Dk.Magufuli ameahidi kuwa moja ya sera
zake za kiuchumi ni kuweka mazingira rafiki kwa wawekezaji wa ndani na nje kuwekeza katika sekta ya viwanda nchini. Bahati nzuri
serikali imeshatenga maeneo maalum ya kiuchumi kule Bagamoyo, Mtwara na Kigoma.
Atakachohitaji kufanya Dk.Magufuli ni kuongeza maeneo maalum ya viwanda na kuweka
miundombinu muhimu kwa ajili kuleta ufanisi katika shughuli za viwanda katika
maeneo hayo.
Pili,
Serikali inaweza kuingia ubia na wawekezaji binafsi kupitia kile
kinachojulikana siku hizi kama (Public
Private Partnership[PPP]) yaani, ubia kati ya sekta binafsi na sekta ya
umma. Kwa taarifa tu viwanda vikubwa katika nchi mbalimbali kama China, Korea,
Ujerumani vimeundwa kwa mtindo huo.
Tatu,
serikali inaweza ikajenga yenyewe viwanda hasa kwenye maeneo ya kimkakati kwa
maslahi ya nchi hasa viwanda vikubwa. Hapa inabidi tuelewe kuwa siyo lazima
kuwa na fedha taslimu kama mwandishi alivyoashiria. Kama ilivyo kwa wawekezaji
wengine wakubwa, serikali inaweza kukopa mtaji kwa ajili ya kugharamikia
uanzishwaji wa viwanda husika. Jambo la msingi ni kufanya upembuzi yakinifu na
kuonyesha namna kiwanda kitavyotengeneza faida na kulipa deni. Ukopaji huu ni
tofauti na ukopaji ambao tunaufanya kugharamia huduma za jamii badala ya sekta
za uzalishaji. Tukiwa na viwanda vinavyofanya kazi kwa faida, Watanzania
watapata ajira, tutaondoa utegemezi na kuondoa umaskini.
Nne,
kama alivyobainisha Dk.Magufuli, serikali inaweza ikaanzisha mitaji maalum
yaani “venture capital” kwa ajili ya maendeleo ya teknolojia inayohitajika kwa
viwanda. Mitaji hii inaweza kupatikana kwa njia mbalimbali kama vile serikali kukopa, kuingia ubia na wawekezaji,
ama kutoka kwenye hazina ya nchi. Mitaji hii kwa kawaida siyo mikubwa lakini ni
kichocheo kikubwa katika maendeleo ya teknolojia hasa ya mawasiliano. Ni kwa
njia hii ndio viwanda vingi vimechipuka kutoka katika eneo lijulikanalo kama “Silicon
Valley” huko Marekani. Hapa ndipo makampuni makubwa ya kiteknolojia kama vile Apple inayozalisha simu za Iphone ilipozaliwa.
Kwa
ufupi, hakuna nchi ambayo imeweza kujikomboa katika umaskini na kujiletea
maendeleo bila ya kuwa na viwanda. Tanzania haiwezi kukwepa ukweli huo ikiwa
inataka kuondokana na mnyororo wa umaskini na matatizo ya kiuchumi yaliyopo. Tanzania ya viwanda inawezekana tukiweza kuwa
na uongozi wenye dira na mikakati dhabiti ya kutufikisha huko.
Na
hapa Dk.Magufuli amejipambanua kuwa ana dira na uwezo wa kuleta mapinduzi ya
viwanda Tanzania.